Sparisjóðaáhlaup spunakarla

Þegar verið er að ljúka langvinnum og viðkvæmum samningaviðræðum Byrs sparisjóðs við kröfuhafa og ríkið koma fram spunakarlar úr bankakerfinu með atgeirinn og leggja til Byrs með fyrsta „sparisjóðaáhlaupi“ Íslandssögunnar, sbr. Fréttablaðið í fyrradag. Viðræðurnar um endurskipulagningu Byrs hafa staðið yfir í langan tíma og eru með því besta sem hefur sést við endurreisn fjármálakerfisins,  meira en verður sagt um endurreisn gömlu bankanna og annarra fjármálafyrirtækja sem komust í peninga skattborgara bakdyramegin. Maður spyr sig því hverjir það séu sem eru að reyna að koma Byr fyrir kattarnef? Er það í alvöru Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn, sem nú vill ekkert gera fyrir erlenda kröfuhafa, eða, sem líklegra er, keppinautar Byrs á innlendum fjármálamarkaði, litlu kotkarlarnir.

Í síðustu viku greindi Viðskiptablaðið frá því að uppstokkun sparisjóðakerfisins væri á næsta leiti. Þar kom fram að rætt hefði verið um að BYR rynni inn að hluta eða öllu leyti inn í Íslandsbanka eða Landsbankann. Það er ekkert launungarmál að forsvarsmenn Íslandsbanka og forvera hans hafa viljað komast yfir Byr, eins og yfirtökutilboð Andarslitru-Glitnis gaf til kynna,. (Sú flökkusaga gengið um bæinn að innan Íslandsbanka sé búið að teikna sparisjóðinn sem deild inn á skipuriti bankans).

Fréttablaðið birti svo ansi djarflega frétt í fyrradag um að Byr yrði trauðla bjargað. Það telur að innan raða stofnfjáreigenda séu menn ósáttir með því að verða þynntir út ef ríkið leggur inn nýtt stofnfé. Hvernig í ósköpunum ættu menn að vera það þegar horft er á örlög fjárfesta sem áttu hlutabréf í SPRON og útrásarbönkunum?
Eitt það einkennilegasta við þá frétt eru þær furðulegu hugmyndir um að MP Banki eða Saga Capital taki yfir eignir og skuldbindingar Byrs. Samskipti fyrrnefnda bankans við BYR hefur verið með ólíkindum í gegnum tíðina, t.d. hvað snertir þátt MP þegar viðskipti með stofnfé hófust í Sparisjóði vélstjóra og ekki síst tengsl MP banka við Exeter Holdings þar sem sjóðir Byrs voru notaðir til að fjármagna kaup Exeter á stofnfjárbréfum í BYR af MP. Þótt Byr hafi verið einn stærsti hluthafinn í MP hefur maður lengi haft á tilfinningunni að verulega hafi hallað á hlut Byrs í samskiptum þessara tveggja fjármálastofnana.
Ríkið varpaði frægum og gildum björgunarhring til hluthafa í fjárfestingarbankanum Saga Capital. Halda menn að Saga sé í stakk búið til taka yfir miklu stærri banka? Hvaða landsbyggðarpólitík yrði þar á ferðinni?

Óumdeilt er að íslenska bankakerfið er allt of stórt í sniðum. Hins vegar kemur það undarlega fyrir sjónir ef skera á niður sparisjóðakerfið eftir allar yfirlýsingar stjórnmálamanna en halda úti risastóru bankakerfi og nokkrum stórum fjárfestingarbönkum. Nú þegar hefur sparisjóðakerfið minnkað stórlega með brotthvarfi SPRON.

Skuldsettur íþróttaálfur

Latibær glímir eins og mörg íslensk fyrirtæki við miklar skuldir og neikvæða eiginfjárstöðu. Þegar ég las síðasta Viðskiptablað hjó ég eftir því hjá sjálfum íþróttaálfinum að endurfjármögnunarprófíll Latabæjar bæri sterkan keim af árinu 2007; fjármögnun sem kallaði á aðra fjármögnun innan fárra ára. Í stað þess að bankar og fyrirtæki horfðu á fjármögnun til 20-30 ára voru lán veitt til 3-5 ára sem þýddi að velta yrði skuldunum áfram þegar kæmi að lokadaga. " ... Kannski var umhverfið sem fyrirtæki voru byggð upp í árið 2007 ekki rétt," sagði Magnús.

Veikburða bankakerfi og gengishrun gera það svo m.a. að verkum að nánast útilokað er annað en að gjaldfella eða afskrifa stóran hluta lána til fyrirtækja. Og margir sem voru stórtækir í fjárfestingum á þessum árum bregða nú á það ráð að færa reksturinn undir nýja kennitölu. 

Fjallað um miklar skuldir Latabæjar

Hluthafar í Arion

Reiknað er með allt að 30 þúsund kröfuhafar frá 50 löndum muni lýsa yfir kröfum í þrotabú Gamla-Kaupþings og eignist hlut í Arion banka samkvæmt samkomulagi skilanefndar og ríkisins. Þetta er talsverður fjöldi þegar haft er í huga að í gamla almenningshlutafélaginu voru hluthafar um 32 þúsund talsins í árslok 2007, þar af 6.500 erlendir fjárfestar og einn sjeik við hrunið.

Mikið hefur verið rætt um nauðsyn þess í gegnum tíðina að útlendingar leggi peninga inn í íslensk fyrirtæki. Niðurstaðan með eignarhald Arion er vafalaust sú besta í stöðunni; að kröfuhafar sjái hagsmunum best borgið að reka og byggja upp banka á Íslandi og ríkið minnki gífurlegar skuldbindingar sínar.

Bjóðum vofuna velkomna

Á sama tíma og hættan á verðhjöðnun fjarar út í mörgum OECD-ríkjum eigum við Íslendingar í stökustu vandræðum að ná verðbólgunni niður þrátt fyrir mikinn samdrátt í hagkerfinu. Greinendur og Seðlabankinn gerðu á sínum tíma ráð fyrir að verðbólgan myndi dragast verulega saman á seinni hluta þessa árs en nú er fyrirséð að verðbólga haldist há langt fram á næsta ár, þökk sé veikri krónu og nýjustu skattahækkunum ríkisins.

Ég man bara ekki hvenær verðbólgan innan árs fór síðast undir 3,0%. Var það ekki árið 2002? Nú mælist tólf mánaða verðbólga 8,7% í bullandi samdrætti og sumir telja að hún muni jafnvel hækka á næstu mánuðum, jafnvel fara upp í 10%!

Það yrði sterkur leikur yfirvalda að bjóða verðhjöðnunarvofunni að taka vetursetu á Íslandi og senda verðbólgudrauginn úr landi.

Verðhjöðnunarvofa á undanhaldi

Afskriftir, afslættir og aðhald

Ég og mín ektakvinna keyptum okkur nýverið skó í ónefndri skóverslun í Smáralind sem er svo sem ekkert fréttnæmt, enda urðu Íslendingar skósjúkir eftir að það þótti púkalegt að ganga um í slitnum skóm að hætti forfeðra okkar. Nema það þegar ég bað um afslátt, sem starfsmaður fyrirtækis í Smáralind, þá var mér sagt að verslunin hefði afnumið alla afslætti, til öryrkja, ellilífeyrisþega og starfsfólks í Smáralindinni.

Verslun þessi er hluti af stærsta skóbúðaveldi landsins. Ég spurði afgreiðslustarfsmanninn í illkvittni minni hvort það væri rétt hjá mér munað að keðjan hefði nýverið skipt um kennitölu. Jú, starfsmaðurinn kannaðist við það. Reyndar kom það ekki fram í samtali okkar að keðjan skildi eftir sig fleiri hundruð milljóna króna skuld í þrotabúi Sparisjóðabankans þegar búðirnar voru færðar yfir á nýja kennitölu. Betra er seint en aldrei að taka til í rekstrinum.

Hafa skilin kannski batnað?

Það er ekkert launungarmál að forráðamenn íslenskra fyrirtækja hafa til margra ára verið miklir slóðar þegar kemur að því að skila inn ársreikingum í tæka tíð. Mér þætti gaman að fá að vita hvort skilin hafi batnað eftir að ársreikningaskrá fékk heimildir til þess að sekta fyrirtæki fyrir að skila ekki reikningum sínum í tæka tíð. Hefði ekki verið eðlilegt að spyrja framkvæmdastjóra Creditinfo um það?

Þótt aðeins helmingur fyrirtækja hafi skilið inn reikningum fyrir ágústlok þá grunar mig nefnilega að skilin hafi batnað með aukinn umræðu um þessi mál sem og sektarheimildum ársreikningaskrá. Ég spyr einnig hvort það væri ekki eðlilegra að líta á heildarskil í nóvemberlok hvert ár þegar kærufrestur vegna álagningar lögaðila rennur út þótt lögin segi reyndar að félög hafi átta mánuði til að skila inn ársreikingi vegna síðasta rekstrarárs.

Léleg skil á ársreikningum

Marel verst af krafti

Marel lagðist í stórfelldar fjárfestingar á árunum 2005 til 2007 í Danmörku, Englandi og Hollandi sem jók skuldsetningu félagsins til muna. Með hruni bankakerfisins og erfiðri tíð á lánsfjármörkuðum var ljóst að Marel myndi eiga í erfiðleikum með að mæta gjalddögum á næstu ári. Niðurstöður þessa hlutafjárútboðs eru því ánægjulegar og athyglisvert að margir lánardrottnar voru tilbúnir að breyta skuldabréfum yfir í hlutabréf; þeir telja væntanlega að ávöxtun hlutabréfanna verði meiri en skuldabréfa.

Eigendur hlutabréfa í Marel hafa þó langt í frá riðið feitum hesti frá eign sinni ef horft til ávöxtunar undanfarin ár. Þegar Marel tók yfir Scanvægt fyrir þremur árum seldi félagið nýtt hlutafé fyrir 5,5 milljarða króna þar sem útboðsgengið nam 74 krónum á hlut en viðmiðunarngið nú er 63 krónur á hlut.

Hlutafé Marel eykst um 18%

Skattkerfið blæs út

Fjármálaráðherra beitir sérkennilegum rökum fyrir því að ríkisvaldið hefur nú aðgerðir til þess að afnema sjómannaafsláttinn. Þar sem aðstæður á mörkuðum hafa hækkað tekjur sjómanna langt umfram tekjur annarra hópa á liðnum mánuðum þá sé rétti tímapunkturinn að taka afsláttinn af þeim. Sérfræðingar ráðuneytisins gerast síðan svo djarfir að spá fyrir að tekjur sjómanna verði áfram háar!

Auðvitað eru helstu rökin fyrir afnámi sjómannaafsláttar sanngirnismál; að einn þjóðfélagshópur njóti ekki skattfríðinda umfram aðra. Sjómannaafslátturinn er barns síns tíma og stendur í dag fyrst og fremst fyrir sem "niðurgreiðsla" ríkisins á launakostnaði útgerðarinnar. Hitt er svo annað mál að sjómenn geta varla sætt sig við þessa tekjuskerðingu og kemur það því líklega í hlut útgerðarinnar að bæta upp að hluta það tekjutap sem sjómmenn verða fyrir.

Á sama tíma og ætlunin er að afnema þennan skattaafslátt hefur núverandi ríkisstjórn tekist að flækja skattkerfið á ótrúlegan hátt með fjölgun tekjuskattsþrepa, fjölgun þrepa í virðisaukaskatti, fjölgun þrepa í fjármagnstekjuskatti, hækkun tryggingargjalds um 60% á skömmum tíma, hækkun orkuskatta og aukinni skriffinnsku og vinnu fyrir atvinnurekendur.

Boðar afnám sjómannaafsláttar

Húsasmiðjan og tax-free

Í byrjun október yfirtók Vestia, eignarumsýslufélag Landsbankans, allt hlutafé í Húsasmiðjunni en ætlunin er að selja fyrirtækið í opnu tilboðsferli. Húsasmiðjan, sem rekur 16 verslanir, hefur glímt við rekstrarvanda um nokkurt skeið. Í dag ber svo við, tæpum mánuði til jóla, að haldinn er "tax-free" dagur í Húsasmiðjunni. Allt á tæplega fimmtungsafslætti um það leyti er jólasalan er að komast á fullt, jólaskraut og annað.

Þarna er nákvæmlega eitt dæmi um það hvernig bein innkoma bankanna í íslenskt atvinnulíf, sem forstjóri Nýherja gagnrýnir, drepur allt í dróma; banki tekur yfir fyrirtæki, setur inn í það nýtt eigið fé og heldur því þannig gangandi í samkeppni við einkafyrirtæki með því að keyra niður verðin skömmu fyrir jól. Með því að örva söluna með þessum hætti tryggir Húsasmiðjan sér gnótt lausafjár en að sama skapi harðnar á dalnum hjá keppinautunum sem búa ekki við þann munað að eiga öflugan bandamann, þ.e. ríkisbanka.

 

Gagnrýndi bankana

Dökk framtíð frjálsra fjölmiðla

Jónas ritstjóri Kristjánsson hittir naglann á höfuðið þegar hann segir að vandi fjölmiðla á Íslandi sé ekki skortur á tilskipunum stjórnvalda heldur slæmur rekstur og eigendabrölt. Nú er í undirbúningi ný og víðtæk löggjöf um fjölmiðla þar sem ætlunin er m.a. að koma á fót Fjölmiðlastofu á sama tíma og alls staðar er verið að skera niður. Það er spurning hvort menn ættu ekki að ráðast að rót vandans áður en víðtæk löggjöf sem þessi er sett fram. Til hvers að setja ný fjölmiðlalög þegar framtíð íslenskrar fjölmiðlunar er í mikilli óvissu vegna skuldavanda og gegndarlauss taprekstrar.

En það er svo sem ekkert nýtt undir sólinni að erfiðlega gangi að reka íslenska fjölmiðla og bera tíð gjaldþrot fjölmiðlafyrirtækja glöggt vitni um það. Þessi áratugur er þó óvenjulegur fyrir þær sakir að við höfum séð nokkur hrottaleg gjaldþrot fjölmiðla. Allir helstu einkafjölmiðlar landsins hafa orðið gjaldþrota og farið í „kennitöluskipti“, þar á meðal DV, Viðskiptablaðið og risarnir 365 miðlar og Árvakur.  Opinbera hlutafélagið RÚV er tæknilega gjaldþrota í dag, aðeins tveimur árum eftir að ríkið hljóp undir bagga með því þegar það var orðið gjaldþrota. Tvö gjaldþrot sama ríkisfjölmiðils á tveimur árum hlýtur að vera heimsmet (alla vega Íslandsmet)!

Ekki er óvarlegt að áætla að íslensk fjölmiðlafyrirtæki hafi tapað u.þ.b. tíu milljörðum króna á þessari öld og eflaust enn meira ef allt Dagsbrúnarævintýrið væri tekið með í reikninginn. Þung skuldastaða, miklar niðurfærslur vegna misheppnaðra fjárfestinga, lífeyrisskuldbindingar og innkoma Fréttablaðsins á blaðamarkað skýra m.a. ástæður þessa mikla taps.

Þegar fjárfestar þora ekki lengur að leggja fjármuni í gæluverkefni eins og fjölmiðla, lánastofnanir halda að sér höndum og helstu tekjulindir dragast hratt saman er full ástæða til að óttast um framtíð frjálsra fjölmiðla á Íslandi. Ríkisútvarpið heldur áfram  að soga til sín fjármuni í gegnum skattpeninga og auglýsingatekjur. Nýir lögaðilar spretta fram eins og gorkúlur og tryggja þannig í gegnum nefskattinn áframhaldandi tekjustreymi fyrir ríkismiðilinn.